دانشگاه آزاد اسلامی

 واحد تهران مرکزی

دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و  ادبیات فارسی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A )

گرایش زبان و ادبیات فارسی

عنوان :

تحلیل و بررسی دیدگاه‌های جامعه شناسی  در کشف المحجوب از (دیدگاه کنش اجتماعی)

استاد راهنما :

دکتر ویدا وفایی

استاد مشاور :

دکتر دره دادجو

زمستان 1393

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست

عنوان                                                                                                   صفحه

فصل اول:کلیات طرح

1-1 بیان مسئله تحقیق.. 2

1-2- هدف‌های تحقیق.. 4

1-2-1 هدف کلی.. 4

1-2-2 اهداف جزئی.. 4

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن. 4

1-4 سئوالات و فرضیه‌های تحقیق (بیان روابط بین متغیرهای مورد مطالعه) 5

1-4-1 سوال اصلی.. 5

1-4-2 سوال فرعی.. 5

1-5-فرضیه‌های تحقیق.. 5

1-6- مدل تحقیق.. 6

1-7- تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه‌های کلیدی.. 6

1-8- روش تحقیق.. 7

1-9- قلمرو تحقیق.. 8

1-10 جامعه‌آماری و حجم نمونه. 8

1-11 محدودیت و مشکلات پژوهش… 8

فصل دوم:مطالعات نظری

مقدمه. 11

2-1 جامعه‌شناسی.. 12

2-1-1 هدف جامعه‌شناسی.. 14

2-1-2 موضوع جامعه‌شناسی.. 15

2-1-3- دیدگاه‌های جامعه‌شناسی.. 15

2-2 نظریه کارکردگرائی.. 16

2-2-1 نظریه تضاد. 18

2-2-2 نظریه کنش اجتماعی.. 19

2-3 ساختار اجتماعی.. 30

2-3-1نهاد اجتماعی.. 32

2-3-2انواع نهادهای اجتماعی.. 33

2-3-3گروه‌های اجتماعی.. 33

2-3-4پایگاه اجتماعی.. 35

2-3-5 نقش‌ها 36

2-3-6 انواع نقش ‌های اجتماعی.. 37

2-4 فرهنگ… 38

2-4-1خرده فرهنگ‌ها 41

2-4-2 انواع فرهنگ… 42

2-4-3 باورها 45

2-4-4ارزش‌ها 46

2-4-5 شخصیت… 47

2-5 ادبیات… 50

2-5-1 زبان و ادبیات… 52

2-5 -1-1 زبان. 52

2-5-1-2 رسالت ادبیات… 55

2-5-1-3 جامعه‌شناسی ادبیات: 57

2-5-1-4 زمینه‌های مورد مطالعه جامعه‌شناسی ادبیات… 59

2-5-1-5نظریه‌های جامعه‌شناسی ادبیات… 59

2-5-1-6 جامعه شناسی ادبیات و تقسیمات کلی آن. 71

2-5-1-7 جامعه شناسی پدیده ادبی.. 71

2-5-1-8جامعه‌شناسی ادبی یا جامعه شناسی آفرینش ادبی.. 73

2-5-1-9جامعه‌شناسی محتوای اثر ادبی.. 75

2-5-1-10 اجتماعات در ادبیات فارسی.. 77

2-6زندگی هجویری.. 78

2-6-1مقدمه کتاب کشف المحجوب… 80

2-6-2کتاب کشف المحجوب… 83

2-6-3 ارزش اجتماعی کتاب… 86

2-6-4ارزش تاریخی کتاب… 86

2-6-5 ارزش ادبی کتاب… 87

2-6-6  اوضاع سیاسی ایران مخصوصا خراسان. 91

2-7 نهاد دین.. 95

2-7-1 تصوف در قرن پنجم. 99

2-7-2سیر تصوف در ایران پس از جنید. 100

2-7-3تصوف در سده چهارم هجری/ دهم میلادی: 101

2-7-3-1 خرقه افکنی و جامه درانی: 104

2-7-3-2 سماع. 107

2-7-3-3 خرقه. 112

فصل سوم:روش‌شناسی تحقیق (متدولوژی) پژوهش

روش شناسی (متدولوژی) پژوهش… 117

مقدمه. 117

3-1 روش تحقیق.. 117

3-2 جامعه آماری.. 117

3-3 حجم نمونه و روش اندازه‌گیری.. 118

3-4 ابزار جمع آوری اطلاعات… 118

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 118

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده‌ها

مقدمه. 122

4-1-ساختار اجتماع. 123

4-1-1 نهاد اجتماع. 124

4-1-1-1- اوضاع اجتماع. 124

4-1-1-2زنان در جامعه آن روزگار. 125

4-1-1-3مشاغل.. 127

4-1-2نهاد سیاست… 129

4-1-2-1رابطه هجویری با دربار غزنوی و سلجوقی.. 131

4-2-2-1رابطه هجویری با مشایخ.. 133

4-1-2-3 شخصیت های متصوفه. 134

4-1-2-3-1 ابوالقاسم کرکانی.. 136

4-1-2-3-2 ابوالقاسم قشیری.. 137

4-1-2-3 -3از دیگر نام‌های درخشان در زندگی عارفانه هجویری ابوالعباس شقانی است: 139

4-1-2-3-4 مظفر حمدان. 140

4-1-2-3-5 ابوعلی الحسن بن ابی الحسن البصری.. 141

4-1-2-3-6  ابوالقاسم الجنید بن محمد بن الجنید القواریری.. 142

4-1-2-3-7 مالکم بن دینار. 143

4-1-2-3-8 ابوالسحاق ابراهیم بن ادهم بن منصور. 143

4-1-2-3-9ابوسعید فضل الله بن محمد المیهنی.. 144

4-2 فرهنگ… 146

4-2-1 باورها 148

4-2-2 ارزش‌ها 150

4-2-3 هنجارهای اجتماعی.. 152

4-2-3-1رسوم اجتماعی.. 152

4-2-3-2 رسوم اخلاقی.. 153

4-2-3-3-کنترل اجتماعی.. 155

4-3شخصیت هجویری.. 157

4-3-1 صورت هجویری.. 158

4-3-2 سیرت هجویری.. 160

4-3-2-1دیدگاه هجویری در باب تصوف… 161

4-4 تصوف… 164

4-4-1 ارتباط فقر و تصوف از دیدگاه هجویری.. 164

4-4-2دیدگاه هجویری در باب تصوف… 165

4-3-2-1 صفات و ویژگی های اخلاقی هجویری.. 165

4-3-2-1-1 تساهل و مردم داری از دیدگاه هجویری.. 165

4-3-2-1-2- مدارا و عدم خصومت و بخشندگی.. 167

4-3-2-2-طنز از دیدگاه هجویری.. 167

4-3-2-3-شعر در نزد هجویری.. 170

4-4-2-1 اعقاید. 172

4-4-2-1-1 اعتقاد به خواب از دیدگاه هجویری.. 172

4-4-2-1-2 رضا از دیدگاه هجویری.. 174

4-4-2-1-3- دیدگاه هجویری در مورد صحو سکر. 175

4-4-2-1-4  نماز از دیدگاه هجویری و بیان نظرات مشایخ.. 175

4-4-2-1-5  محبّت از دیدگاه هجویری.. 176

4-4-2-1-6  دوستی از دیدگاه هجویری.. 177

4-4-2-1-7 دیدگاه هجویری راجع به سماع. 178

4-4-2-1-8 تفسیر و تعبیر آیات و عبارات از دیدگاه هجویری.. 180

4-4-2-1-9 دیدگاه هجویری راجع به  خرقه. 182

4-4-2-1-10 خرق از دیدگاه هجویری.. 183

4-4-2-1-11شرط مقعه پوشیدن از دیدگاه هجویری.. 185

4-4-2-1-12 شرط پوشیدن مرقعات از دیدگاه هجویری.. 185

4-4-2-1- 13 آداب و رسوم و سنت: از دیدگاه هجویری.. 186

4-4-2-1-14 خرقه افکنی و جامه درانی: از دیدگاه هجویری.. 187

4-4-2-1-15 آداب سفر و اقامت کردن در جایی از دیدگاه هجویری.. 191

4-4-2-1-16 علم از دیدگاه هجویری.. 193

4-4-2-1-17  ملامت از دیدگاه هجویری.. 194

4-4-2-1-17-1 صورتِ ملامت راست رفتن.. 195

4-4-2-1-17-2 صورتِ ملامت قصد کردن. 196

4-4-2-1-18 اعتقاد به حل مشکلات از طریق ملامت از دیدگاه هجویری.. 198

4-4-2-1-19 رسم ملامت از دیدگاه هجویری.. 199

4-4-2-1-20 حج از دیدگاه هجویری.. 199

4-4-2-1-20-1 بیان خاطرات حج از زبان دیگران. 200

4-4-2-1-21 رحمت‌الهی  از دیدگاه هجویری.. 201

4-4-2-1-22  قبض و بسط – وقت  از دیدگاه هجویری.. 202

4-4-2-1-23 وقت… 203

4-4-2-1-24 ریاضت ازدیدگاه هجویری.. 203

فصل پنجم:نتیجه‌گیری

5-1 نتیجه‌گیری.. 207

5-2 پیشنهادات پژوهشی.. 209

فهرست منابع. 210

1-1 بیان مسئله تحقیق:

جامعه شناسی علمی است که زندگی اجتماعی مردمان جوامع گوناگون را با توجه به نهادهای اجتماعی موجود و روابط اجتماعی حاکم بر آن مورد مطالعه و تحقیق قرار می‌دهد.

ادبیات  هر دوره، نماینده روحیات و فراز و نشیب‌های اجتماعی است که در زمان‌های مختلف تغییر می‌یابد و در هر عصر معنی و مفهوم خاص خود را پیدا می کند بطوری که اوضاع اجتماعی هر دوره را می‌توان از ادبیات آن دوره شناخت و انعکاس آن را دریافت؛ چه ادبیات هر عصری رنگ اجتماعی خاص خود را دارد.

جامعه‌شناسی ادبیات شاخه‌ای از جامعه شناسی است که ساخت و کارکرد اجتماعی ادبیات و روابط میان جامعه و ادبیات  و قوانین حاکم بر آن را بررسی می  کند

این علم به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات اجتماع می‌پردازد و به محیط که در واقع در بردارنده عناصر اقلیمی،‌اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم بر ملت است توجه دارد. پیوند بین ساخت جامعه و اثر ادبی مقوله «جامعه شناختی ادبیات» را مطرح می‌سازد و محققان را بر آن می‌دارد تا به رابطة اثر ادبی و جامعه پرداخته و از مجرای آثار ادبی به گذشته بنگرند

جامعه‌شناسان با سه نظریه 1- کارکرد گرایی(functionalism)، (fonctinnelism) ، تضاد (opposer)،(opposition)، و کنش اجتماعی(socialaction)،  به مطالعه جامعه می‌پردازد.

کارکردگرایان به بررسی رابطه بخش های جامعه با یکدیگر و با کل جامعه می‌پردازند. مثلا عقاید دینی و آداب و رسوم یک جامعه را با نشان دادن چگونگی ارتباط آن با سایر نهادهای جامعه تحلیل می‌کنند. در نظریه تضاد توجه آن ها بیشتر بر مباحث قدرت، نابرابری، کشمکش و ستیزه است و جامعه را متشکل از گروه های جداگانه ای می دانند که هر یک به دنبال منافع خاص خویش است. دو نظربه فوق بر ساختارهایی تاکید می کنند که سنگ زیرین جامعه هستند و بر رفتار انسان مؤثرند. نظریه کنش اجتماعی توجه بیشتری بر کنش و کنش متقابل اعضای جامعه در شکل دادن به این ساختارها می کند. نظریه کنش اجتماعی متوجه تحلیل چگونگی رفتار کنش‌گران فردی و جهت گیری آنان در مقابل یکدیگر و جامعه است. کنش اجتماعی همه رفتارهای انسانی است که انگیزه و راهنمای آن معانی است که توجه کنشگر را جلب می کند و او آنها را در دنیای خارج کشف و به آنها پاسخ می دهد. این کنش با ذهنیت کنش گر تفسیر می شود. یعنی بر مبنای ادراکی که از محیطش دارد، احساساتی که او را برمی انگیزد، افکاری که در سر دارد، انگیزه‌هایی که او را به عمل وامی‌دارد  (منظور از کنشگر،  می‌تواند فرد، گروه، سازمان، یک منطقه، یک جامعه یا تمدن باشد).

و از آنجایی که کنش‌ها خصلت‌های اجتماعی دارند و ارزش‌ها در آن‌ها موثرند، کنش اجتماعی  را با توجه به نظام اجتماعی که مرکب از نظام فرهنگی و شخصیتی است مورد مطالعه قرار می دهند.

کتاب کشف المحجوب طبق هر سه نظریه فوق قابل بررسی است چنانچه  تحلیل عقاید دینی و آداب و رسوم طبق نظریه کارکردگرائی و یا تحلیل طبقات جامعه و نابرابری های اجتماعی و بررسی آنها طبق نظریه تضاد. در این پژوهش سعی ما بر آن است که با ذکر مطالبی در باب مسائل ذکر شده، به تحلیل و بررسی دیدگاه هجویری از نظر کنش اجتماعی او در برابر ارزش‌ها، هنجارها و … موجود در جامعه آن عصر بپردازیم و به این سئوال پاسخ گوییم که آیا هجویری تحت تأثیر فرهنگ و ارزشهای عصر خویش قرار گرفته و دیدگاه او از نظر کنش اجتماعی مطابق با هنجارهای جامعه بوده است؟!

-2- هدف‌های تحقیق:

1-2-1 هدف کلی:

تبیین  و تشریح کنش و رفتار هجویری در برابر ارزش‌ها و هنجارهای جامعه با استناد بر نظریه کنش‌اجتماعی

1-2-2 اهداف جزئی:

تبیین اهمیت و نقش هجویری در اجتماع صوفیانه قرن پنجم

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن:

جامعه‌شناسی ادبیات مطالعه علمی محتوی اثر ادبی و ماهیت آن در پیوند یا دیگر جنبه‌های زندگی اجتماعی است که سرچشمة بسیاری از حوادث و جریانات سیاسی، تاریخی، دینی، اخلاقی و … نتیجه تحولات اجتماعی و فرهنگی می باشد. ما همواره در طول تاریخ شاهد ظهور افرادی بوده‌ایم که مخالف و متفاوت با جریان‌های حاکم بر جامعه حرکت کرده و گام نهاده‌. این امر موجب محبوببیت آنها نزد مردم شده است و در جامعه بسیار تاثیرگذار بوده‌اند. معتقدم که در میان متصوفه قرن پنجم هجری فردی چون هجویری علاوه بر شناخت مردم و جامعه بر جامعه خود بسیار تاثیر گذار بوده است. حال بر آنیم که کتاب کشف المحجوب را از بعد جامعه‌شناختی مورد بررسی قرار دهیم  تا منش و علل وعوامل بسیاری از رفتارها و کردارهای وی  با توجه به جامعه آن روزگار بر ما آشکار گردد.

1-4 سئوالات و فرضیه‌های تحقیق (بیان روابط بین متغیرهای مورد مطالعه):

1-4-1 سوال اصلی:

هجویری (ابوالحسن علی بن عثمان) در تحول ارزش‌های عصر خویش تا چه حد  موثر بوده است ؟

1-4-2 سوال فرعی

علل موفقیت هجویری درجامعه تصوف چه بوده است؟

1-5-فرضیه‌های تحقیق:

فرضیه اول: با توجه به اوضاع نابسامان قرن پنجم هجری و عدم ثبات سلاطین و امیران، رواج هرج و مرج و بی عدالتی، فقر و تنگدستی پریشانی و ناامنی، تعصبات خشک مذهبی، اختلاف فرقها و رواج فرقه ای مختلف، بهره‌برداری غیر معقول (Piracy) از آثار دیگران و تعصب و جانبداری از یک صوفی نسبت به صوفی دیگر، جمع شدن مریدان به دور یک صوفی و دور شدن از صوفی دیگر، رواج خرافات  و فرقه پرستی از ویژگی‌های آشکار خراسان، نیشابور، غزنه و … بسیاری از شهرهای ایران قرن پنجم هجری است. همچنانکه پایه و اساس فرهنگ ها در جامعه را عواملی مثل تفکر و اندیشه های سالم و ناسالم، تصورات درست و نادرست، هنجارها و ناهنجاری ها مشخص می کند که چه چیزی مطلوب و ارزشمند و پسندیده است و چه چیزی نیست. این تصورات و افکار انتزاعی است که به آدمیان در تعامل با اجتماع و جامعه معنا می‌بخشد و باعث ارزش های فرهنگی و انعکاس آن در جامعه می شود این عوامل در کنار یکدیگر به رفتار وکردار آدمیان شکل می دهد و باعث شکل گرفتن فرهنگ جامعه می شود.

تعداد صفحه : 257

قیمت :14700 تومان

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

پشتیبانی سایت :        *       asa.goharii@gmail.com

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.